รพ.สต.โคกสะอาด เมืองย่าโม ผุดไอเดีย “ปฏิทินกินยา” กำกับผู้ป่วยจิตเวชกินยาเป๊ะ!! ตรงวัน-เวลา ไม่มีอาการกำเริบ!!

   รพ.ส่งเสริมสุขภาพตำบลโคกสะอาด อ.บัวใหญ่ จ.นครราชสีมา เชื่อมโยงระบบดูแลผู้ป่วยจิตเวชในชุมชนต่อจากรพ.จิตเวชนครราชสีมาฯ แก้ปัญหาอาการป่วยกำเริบ โดยผุดไอเดียจัดทำปฏิทินกินยา ประจำบ้านผู้ป่วยจิตเวชที่มี 51 คน ใน 11 หมู่บ้าน ให้ผู้ป่วยกินยาครบถ้วน ตรงเวลา ส่วนชุมชนคลอดสัญญาประชาคมหมู่บ้านร่วมดูแล คืองานบุญปลอดเหล้า ไม่ขายเหล้าให้ผู้ป่วยจิตเวช ผลดำเนินการ 1ปี ประสบผลดีเยี่ยม ผู้ป่วยจิตเวชทุกคนอาการปกติดี ไร้การก่อความรุนแรง ครอบครัว ชุมชนปลอดภัย

          นายแพทย์กิตต์กวี โพธิ์โน ผู้อำนวยการโรงพยาบาล(รพ.)จิตเวชนครราชสีมาราชนครินทร์ จ.นครราชสีมาให้สัมภาษณ์ว่า หัวใจหลักของการดูแลผู้ป่วยจิตเวชที่ผ่านการบำบัดรักษาฟื้นฟูจนอาการสงบแล้วและไม่ป่วยซ้ำอีกคือการดูแลในชุมชน โดยให้ผู้ป่วยกินยารักษาอาการทางจิตและอยู่ในระบบการดูแลรักษาอย่างต่อเนื่อง ซึ่งปัจจุบันรพ.จิตเวชนครราชสีมาฯได้เชื่อมต่อระบบบริการกับรพ.ทุกระดับลงไปถึงระดับชุมชน/หมู่บ้านคือรพ.ส่งเสริมสุขภาพตำบลหรือที่เรียกว่ารพ.สต.ทุกแห่งที่อยู่ในพื้นที่เขตสุขภาพ นครชัยบุรินทร์ 4 จังหวัดคือ นครราชสีมา ชัยภูมิ บุรีรัมย์และสุรินทร์ ผ่านทางระบบสมาร์ทฮอสปิตอล เพื่อดูแลผู้ป่วยจิตเวชทุกโรคที่ขึ้นทะเบียนรักษารวมประมาณ 180,000 คน ซึ่งในจำนวนนี้เป็นผู้ป่วยที่มีอาการซับซ้อนต้องดูแลใกล้ชิดเป็นพิเศษประมาณ 5,000 คนต่อปี เช่นผู้ป่วยจิตเวชที่ดื่มเหล้าหรือใช้สารเสพติดด้วยหรือผู้ป่วยจิตเวชที่มีอาการกำเริบบ่อย และสนับสนุนคู่มือวิชาการเพื่อใช้เป็นแนวทางดูแลผู้ป่วยในระดับชุมชนแบบมีส่วนร่วมทุกฝ่ายเป็นมาตรฐานเดียวกันทั้งเขต 4 ระบบ คือการเยี่ยมบ้าน การเฝ้าระวังดูแลผู้ป่วยและการให้กำลังใจครอบครัวต่อเนื่อง การเฝ้าระวังสัญญานเตือนอาการกำเริบและช่วยเหลือผู้ป่วยในภาวะฉุกเฉิน และการฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ป่วยทั้งด้านชีวิตประจำวัน อาชีพที่เหมาะสม ทำให้อัตราอาการกำเริบภายใน180วันของผู้ป่วยจิตเวชหลังจำหน่ายออกจากรพ.ลดลงมากในปีงบประมาณ 2562 พบร้อยละ 2.30 ตั้งเป้าในปี 2563 จะลดลงให้ต่ำกว่านี้ ทำให้ผู้ป่วยมีโอกาสหายป่วยมากขึ้น

          ทางด้านนายพล ปิ่นกลาง ผู้อำนวยการรพ.ส่งเสริมสุขภาพตำบลโคกสะอาด อ.บัวใหญ่ จ.นครราชสีมา กล่าวว่า ในตำบลด่านช้างที่อยู่ในความดูแล มี 11 หมู่บ้าน มีผู้ป่วยจิตเวช 51 คน อายุระหว่าง 30 - 66 ปี และป่วยสูงสุด 44 ปี โดยครึ่งหนึ่งเป็นโรคจิตเภทจำนวน 26 คน เป็นโรคซึมเศร้าจำนวน 8 คน โรคไบโพลาร์ 2 คน ที่เหลืออีก 15 คน เป็นโรควิตกกังวลและอื่นๆ โดยดูแลตามมาตรฐานของรพ.จิตเวชนครราชสีมา ในปี 2561 มีผู้ป่วยอาการกำเริบ 18 คนหรือร้อยละ 35 ของผู้ป่วยทั้งหมด ปัญหาหลักเกิดจากขาดยา กินยาผิด กินไม่ต่อเนื่อง และดื่มเหล้าขาว เนื่องจากได้รับความใสใจจากญาติและชุมชนไม่ดีเท่าที่ควร ทำให้ไม่สามารถดูแลตัวเองได้ ในจำนวนนี้มีพฤติกรรมรุนแรง เช่นอาละวาด ทำร้ายตัวเองหรือคนอื่น จำนวน 6 คน

          ในการแก้ไขปัญหาที่กล่าวมา รพ.สต.โคกสะอาด ได้เน้นกลไก 2 ระบบใหญ่คือ ด้านตัวผู้ป่วยพร้อมครอบครัว และด้านชุมชน โดยในด้านผู้ป่วยได้จัดทำปฏิทินช่วยกินยา เป็นนวตกรรมแบบพื้นบ้าน
เพื่อช่วยให้ผู้ป่วยกินยาได้ง่ายขึ้น กินได้ถูกต้องครบถ้วนตามที่แพทย์สั่ง และง่ายต่อการตรวจสอบของทีมเจ้าหน้าที่ ซึ่งยาส่วนใหญ่จะกินวันละ 2 ครั้งคือเช้ากับเย็น โดยเจ้าหน้าที่ของรพ.สต.โคกสะอาด จะรับยาให้ผู้ป่วยและจัดยาใส่ซอง จัดเรียงซองเย็บติดกันเป็นแผงบนแผ่นฟิวเจอร์บอร์ด ตามวันที่และเวลาทุกเดือน และแขวนไว้ที่บ้านของผู้ป่วยทุกคน พร้อมติดชื่อของเจ้าหน้าที่รพ.สต.และเบอร์โทรศัพท์ให้ญาติปรึกษาตลอด24 ชั่วโมง และเบอร์โทรฉุกเฉิน 1669 โดยให้ญาติหรืออสม.หรือบุคคลที่ผู้ป่วยให้ความเคารพช่วยกำกับผู้ป่วยให้กินยาทุกมื้อ ทุกวัน

          ในส่วนของชุมชน ได้รับความร่วมมือร่วมใจจากทุกฝ่าย โดยอบต. และผู้นำชุมชนอาทิ กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ได้ประชุมทำความเข้าใจชาวบ้าน และร่วมทำสัญญาประชาคมในหมู่บ้าน เพื่อร่วมดูแลผู้ป่วยจิตเวช โดยประกาศให้งานบุญประเพณีในชุมชน เช่นงานบวช งานศพ เป็นงานบุญปลอดเหล้า ส่วนร้านชำในชุมชนที่มี 50 กว่าร้าน ประกาศไม่ขายเหล้าให้ผู้ป่วยจิตเวช รวมทั้งเลี่ยงการจำหน่ายเครื่องดื่มประเภทกาแฟ น้ำอัดลมสีดำให้ผู้ป่วยจิตเวช เนื่องจากมีฤทธิ์กระตุ้นให้อาการผู้ป่วยกำเริบได้ด้วย

          นายพลกล่าวว่า จากการประเมินหลังดำเนินการ 1 ปี พบว่าสามารถแก้ปัญหาการกินยาไม่ต่อเนื่องของผู้ป่วยจิตเวชได้สำเร็จ ผู้ป่วยทั้ง 51 คน ไม่มีอาการกำเริบป่วยซ้ำเลย ไม่มีปัญหาก่อความรุนแรงในครอบครัวและชุมชน ผู้ป่วยทุกคนได้รับการดูแลจากครอบครัวและชุมชนเป็นอย่างดี โดยผู้ป่วยจิตเวช 46 คนสามารถดูแลตัวเองในชีวิตประจำวัน ในจำนวนนี้ได้รับเบี้ยยังชีพจากภาครัฐเดือนละ
800 บาท จำนวน 24 คน ปฏิทินกินยาเป็นเครื่องมือกระตุ้นทั้งผู้ป่วย ญาติและชุมชนให้เห็นความสำคัญของการกินยาและมีความเข้าใจผู้ป่วยจิตเวชดีขึ้น โดยใช้ต้นทุนแก้ปัญหาเพียง 150 บาทต่อคน ในปีงบประมาณ 2563 นี้รพ.สต.โคกสะอาด จะทดลองขยายผลปฏิทินกินยาใช้ในกลุ่มผู้ป่วยโรคเรื้อรังทางกายอื่นๆ เช่น โรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง ที่มีปัญหาควบคุมอาการไม่ได้ จากเหตุกินยาไม่ครบ
กินไม่ถูกต้องด้วย